Ngành thép 2020: Cuộc chiến giành thị phần và sự bứt phá của các doanh nghiệp
Trong đó, giá một số nguyên liệu sản xuất thép lại có xu hướng tăng do hạn chế của nguồn cung. Những khó khăn này đang khiến ngành thép Việt Nam dự báo sẽ không có tăng trưởng trong năm 2020. Không chỉ lao đao vì dịch, thép xuất khẩu còn đối diện với hàng loạt nguy cơ các vụ kiện phòng vệ thương mại khi ra thị trường thế giới, khiến cho ngành thép Việt Nam đang phải đối mặt với khó khăn kép.
Tiêu thụ thép giảm tốc, xuất khẩu khó khăn
Tiếp nối những biến động từ 2019, thị trường ngành thép 2020 bước vào giai đoạn bất ổn và sàng lọc. Giá thép nguyên liệu vẫn biến động khó lường, xuất khẩu thép gặp khó do căng thẳng thương mại và sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ, thị trường nội địa gặp cạnh tranh khốc liệt, thị trường bất động sản và xây dựng hạ nhiệt.
Do vậy, sản xuất và tiêu thụ thép thành phẩm 2020 vẫn tăng nhưng tốc độ tăng đã giảm nhiều so với năm trước. Theo số liệu từ Hiệp hội thép Việt Nam (VSA), lũy kế 11 tháng năm 2019, sản xuất thép tăng 4,1% và bán hàng tăng 6,3% trong khi năm 2018 ghi nhận tăng lần lượt 16,2% và 23,6%. Trong đó, xuất khẩu thép ghi nhận 4,2 triệu tấn, giảm 2,6% cùng kỳ.
Ngãi Cầu cho rằng tốc độ tăng trưởng tiêu thụ ngành thép của Việt Nam trong vòng 5 năm tới sẽ ở mức 9%/năm (kịch bản cơ sở). Dữ liệu lịch sử 10 năm qua cũng đã chỉ ra rõ mối tương quan giữa tăng trưởng GDP và tăng trưởng tiêu thụ thép xây dựng với tốc độ tăng cao hơn khoảng 1.68 lần trong giai đoạn tăng trưởng tốt của thị trường BĐS. Con số này dự báo giảm về 1.4 lần cho khoảng thời gian 5 năm tiếp theo. Mặc dù vậy, chúng tôi cho rằng ngành thép vẫn còn nhiều tiềm năng trong dài hạn. Lý do vì định hướng của Việt Nam vẫn hướng tới các hoạt động sản xuất công nghiệp, nhu cầu xây dựng cơ sở hạ tầng vẫn còn rất lớn với các đại dự án đang được xem xét triển khai như đường cao tốc, đường sắt bắc nam bắc nam, các tuyến đường trên cao nội đô, hệ thống tàu điện ngầm,…
Giá bán không giảm quá nhiều, doanh nghiệp có thể tăng tốc
Năm qua, các doanh nghiệp ngành thép đã trải qua cuộc chiến tranh giành thị phần gay gắt, cuộc đua giảm giá thành khiến nhiều doanh nghiệp phải chấp nhận việc lợi nhuận suy giảm đáng kể, thậm chí là tăng trưởng âm.
Năm 2020, tổng cầu được dự báo tăng yếu nhưng công suất tăng mạnh khiến cho cạnh tranh càng trở nên gay gắt hơn. Tuy nhiên, SSI Research đánh giá áp lực giảm giá thép không quá lớn do tỷ suất lợi nhuận trước lãi vay, khấu hao và thuế (EBITDA) của nhiều nhà sản xuất gần bằng 0. Các công ty nhỏ hơn và không hiệu quả có thể chọn cắt giảm sản lượng sản xuất khi doanh thu không thể bù đắp được chi phí. Các công ty lớn có thể tận dụng cơ hội này để tăng tốc chiếm lĩnh thị phần nhờ các lợi thế đang có về chi phí sản xuất, vận chuyển và hệ thống phân phối.
Với thị trường xuất khẩu thép các loại trong sáu tháng năm 2020 cũng tiếp tục giảm sâu, chỉ đạt 2,28 triệu tấn, giảm đến 19,3% so với cùng kỳ năm trước. Việc hồi phục thị trường xuất khẩu phụ thuộc rất lớn vào khả năng kiểm soát dịch bệnh của các nước khu vực Ðông – Nam Á, nơi đang chiếm đến 60% tổng lượng thép xuất khẩu và 57,8% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành hiện nay. Nhưng VSA cũng khuyến cáo, các DN cần cẩn trọng với việc kiểm soát mặt hàng thép tiền chế xuất khẩu sang thị trường Mỹ khi mặt hàng này đã được đưa vào diện cảnh báo sớm trong lĩnh vực phòng vệ thương mại. Bởi xu hướng phòng vệ thương mại sẽ tiếp tục được các thị trường sử dụng với nhiều sản phẩm, đặc biệt với thép. Do vậy, bản thân DN khi tiếp cận các thị trường như châu Âu, Mỹ, ngoài đáp ứng các yêu cầu về tiêu chuẩn, kỹ thuật, nguồn gốc xuất xứ thì cũng cần quan tâm hơn đến quy định của phòng vệ thương mại để chuẩn bị, tiếp nhận các vụ khởi kiện.
Tuy nhiên, để vực dậy các ngành sản xuất, Chính phủ Việt Nam với quyết tâm vừa đẩy lùi dịch bệnh vừa phát triển kinh tế, tốc độ tăng vốn đầu tư thực hiện từ nguồn ngân sách nhà nước tháng 8 và 8 tháng năm 2020 lần lượt tăng 45,4% và 30,4% so với cùng kì năm trước. Đây là mức tăng cao nhất trong giai đoạn 5 năm (2016-2020).
Nhờ đó, trong tháng 8/2020, sản xuất thép các loại đạt hơn 2,34 triệu tấn, tăng 11,36% so với tháng trước; bán hàng thép các loại đạt hơn 2,07 triệu tấn, tăng 5,88% so với tháng 7/2020; xuất khẩu thép các loại đạt 462.138 tấn, tăng 8,81% so với tháng trước.
Tiêu thụ thép 8 tháng đầu năm 2020 (tấn)
Tiêu thụ thép tháng 8/2020 (tấn)
Hiện nay, giá bán thép trong nước ở mức bình quân khoảng 11.000-11.050 đồng/kg tùy thuộc từng chủng loại sản phẩm và từng doanh nghiệp cụ thể. Theo VSA, các doanh nghiệp có sự cạnh tranh gay gắt để giữ thị phần hay phát triển thêm thị phần, cạnh tranh trong cả lĩnh vực công trình và dân dụng. Do đó, giá thép xây dựng trong nước không điều chỉnh nhiều dù giá nguyên liệu tăng cao…
Các doanh nghiệp cần thay đổi để bứt phá
Năm 2021, dự báo sẽ còn nhiều khó khăn đối với ngành thép khi các DN sản xuất liên tục giảm giá để chiếm lĩnh thị phần. Ðặc biệt, thép nhập khẩu từ Trung Quốc với giá rẻ đang ảnh hưởng lớn đến việc tiêu thụ trong nước. Xu thế bảo hộ trên thị trường quốc tế vẫn chưa có dấu hiệu giảm nhiệt, thị trường bất động sản, xây dựng trong nước chưa có tín hiệu khởi sắc. Song đây cũng là “phép thử” để các DN ngành thép cơ cấu lại, nâng cao sức cạnh tranh và chiếm lĩnh thị phần. Bên cạnh đó, xuất khẩu thép dù được dự báo vẫn chưa hết khó, song Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) có hiệu lực từ ngày 1-8 được kỳ vọng sẽ giúp sản phẩm thép Việt Nam hiện diện rõ hơn ở thị trường này. Bản thân các DN cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để đón nhận cơ hội cũng như phải đáp ứng tốt các tiêu chuẩn kỹ thuật đã cam kết; nắm rõ khung pháp lý của thị trường và các rào cản kỹ thuật để chủ động hơn trong xuất khẩu, tránh vướng vào những rắc rối của các vụ kiện phòng vệ thương mại.
Các DN ngành thép Việt Nam cần có những bước đi phù hợp, chủ động tiếp cận, tăng năng lực cạnh tranh thông qua việc nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường, tiếp tục rà soát, đánh giá lại chính sách bán hàng và hệ thống phân phối để có những điều chỉnh phù hợp, bảo đảm đẩy mạnh sản lượng tiêu thụ, xây dựng hệ thống phân phối có tính ổn định và phát triển lâu dài.
Tiêu thụ thép xây dựng (tấn)
Cùng với đó, việc nâng cao năng lực quản lý, điều hành, cải tiến công nghệ trong sản xuất thép là các khâu cần được chú trọng thực hiện, từ đó giúp ngành thép có sự đột phá, vượt qua những khó khăn, thách thức đang hiện hữu. Cần nhanh chóng cơ cấu lại sản xuất, kinh doanh theo tín hiệu của thị trường, tăng tính cạnh tranh thông qua tiết kiệm chi phí, cải tiến năng lực quản trị DN để hạ giá thành, nâng cao chất lượng sản phẩm, tìm thêm thị trường xuất khẩu để hạn chế thiệt hại.